Spuszczel pospolity - szkodnik drewnianych domów.

Drewno jest najstarszym bogactwem naturalnym wykorzystywanym przez człowieka. Najpierw służyło mu do budowania prostych kryjówek, do wyrobu naczyń i narzędzi, broni, oraz jako źródło energii. Później drewno znalazło zastosowanie w meblarstwie i w budownictwie. Wyroby drewniane od dawna były niszczone przez grupę szkodników, które popularnie są nazywane „drewnojadami” (ksylofagami).

Najgroźniejsze szkodniki drewna należą do najliczniejszego w gatunki rzędu owadów – chrząszczy i trzech rodzin: kózkowate (Cerambycidae), czerwotoki czyli kołatkowate (Anobiidae) i miazgowce (Lyctidae). Larwy drewnojadów są dobrze przystosowane do życia w drewnie. Ciało ich jest miękkie i giętkie. Są zdolne do kurczenia się i wydłużania się, do naciskania ogromną siłą na ścianki kanału, który wygryzły w drewnie. Drewno dostarcza szkodnikom podstawowych substancji odżywczych i wodę, ale nie jest szczególnie pożywnym pokarmem, dlatego u drewnojadów jedno pokolenie może trwać nawet 6-10 lat.

Kózkowate (Cerambycidae) są bogatą w gatunki rodziną chrząszczy (około 20.000 gatunków), z których znaczna część związana jest z drewnem. Należą tu poważne szkodniki drzew szpilkowych i liściastych. Cechą charakterystyczną kózkowatych jest to, że jej przedstawiciele mają bardzo długie czułki, często 2-3 razy dłuższe niż ciało. Larwy i dorosłe są zaopatrzone w silne żuwaczki, którymi gryzą drewno. Chrząszcze z rodziny kózkowatych atakujące zdrowe drzewa, martwe drzewa, ścięte bale, próchniejące pniaki, a także wysuszone i wyrobione drewno.

Najbardziej znanym szkodnikiem drewna wyrobionego jest spuszczel pospolity (Hylotrupes bajulus). Preferuje on drewno miękkie (sosna, jodła, świerk), o stosunkowo niskiej zawartości wilgoci, używane do konstrukcji budowlanych. Larwy rozwijając się w drewnie żerują latami, powodując czasem znaczne szkody, nawet grożące zawaleniem się konstrukcji dachowej.

Spuszczel pospolity pochodzi prawdopodobnie z Gór Atlasu (Afryka Północna), a obecnie występuje już na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii i jest pospolity w całej Europie. W Ameryce Północnej po raz pierwszy został stwierdzony w 1875 r., ale na ten kontynent przybył przynajmniej 100 lat wcześniej wraz z europejskimi osadnikami, a dokładniej z ich meblami.

Spuszczel pospolity może zasiedlać lasy, gdzie atakuje gałęzie martwych drzew, ale w Europie Środkowej, w krajach śródziemnomorskich i w Afryce Północnej nie występuje już w naturalnych środowiskach, co jest wynikiem zmian klimatycznych, intensywnych wyrębów lasu i wypasów owiec. Gatunek uniknął całkowitego wymarcia dzięki adaptacji do środowisk zurbanizowanych, a więc do budynków drewnianych.

Spuszczel pospolity lubi miejsca nasłonecznione i ciepłe, dlatego chętnie zasiedla strychy, dachy i południowe ściany drewnianych budynków, w tym obór i chlewni. Wybiera drewniane budowle młodsze niż 10 lat. Najczęściej źródłem szkodnika są pobliskie zasiedlone zabudowania drewniane. W Europie spuszczel jest najgroźniejszym szkodnikiem budowli drewnianych (konstrukcje dachowe), słupów trakcji elektrycznej i ogrodzeniowych, pali mostowych i portowych, przesuszonych elementów wyposażenia domostw, w tym mebli. Larwy spuszczela żerując w materiałach drewnianych przez wiele lat, powodują całkowite ich zniszczenie.

Spuszczel pospolity jest dużym chrząszczem, bo ma długość od 15 do 25 mm. Jego ciało jest spłaszczone o barwie smolisto-czarnej do brunatnej. Głowę ma z delikatnym, szarym owłosieniem. Region za głową jest zaokrąglony, z małymi błyszczącymi plamkami (guzkami) po obu stronach. Pokrywy mogą być całkowicie czarne lub wyraźnymi szarymi pasami. Odwłok samic jest odchylony nieco w dół od pokryw. Samce są mniejsze od samic. Czułki u samców sięgają połowy ciała, natomiast u samic są krótsze.

Dorosłe owady wylatują z drewna od wiosny, najliczniej od połowy czerwca do połowy sierpnia, w godzinach południowych i popołudniowych. W budynkach ogrzewanych chrząszcze mogą opuszczać tunele przez cały rok. Po wylocie osobniki dorosłe łączą się w pary. Kopulacja trwa krótko, tylko kilka minut. Samice kopulują jeden raz w życiu, ale to im wystarcza do zapłodnienia wszystkich jaj. Owady dorosłe żyją przeciętnie 14 dni. Samica ginie zaraz po złożeniu jaj.

Samice składają średnio około 170 jaj, a rekordzistki nawet do 500 jaj. Okres składania jaj wynosi około 5 dni.

Po wylęgu larwa od razu wgryza się w drewno, najpierw płytko i rozpoczyna żerowanie. Kanały wygryzione przez najmłodsze larwy są tuż przy powierzchni. Ich uszkodzenia są na zewnątrz widoczne jako jasne smugi o szerokości około 1 mm. Młode larwy spuszczela wykorzystują w tych miejscach substancje odżywcze, skupione podczas procesu suszenia. W odróżnieniu od innych owadów potrafią trawić celulozę. Młode larwy giną w drewnie o zawartości wody mniejszej niż 10%. Wyloty i składanie jaj następują wówczas, gdy drewno ma największą wilgotność.

Starsze larwy rozwijają się dobrze w bieli drewna drzew iglastych o zawartości wilgoci od 10 do 20%. Unikają drewna rozkładającego się, a także twardzieli bogatej w olejki i żywice. W odróżnieniu od innych owadów potrafią trawić celulozę.

Spuszczel pospolity spędza w stadium larwy od 2 do 10 lat, a w warunkach niesprzyjających do życia nawet dłużej, np. gdy panuje za wysoka lub za niska temperatura, lub gdy szkodnik zasiedlił stare drewno o niskiej wartości odżywczej. Rozwój larwy jest najszybszy w temperaturach od 20-31oC i przy 80-90% wilgotności względnej powietrza. Szybszy rozwój zachodzi w drewnie o wilgotności wyższej niż 10%, bogatym w substancje odżywcze.

W okresach zimy aktywność larw jest mniejsza, co bardziej wiąże się ze spadkiem wilgotności drewna poniżej 10% niż z chłodem. W niskiej wilgotności larwy oszczędzają wodę i energię, więc mniej żerują. W drewnie o wyższej wilgotności, larwa o cienkim pokryciu ciała żerując wypełnia swoim ciałem cały kanał, a wodę pobierają wraz pokarmem.

Odgłosy żerowania młodych larw nie są słyszalne, ale pracę żuwaczek larw średniej wielkości i starszych można usłyszeć już z odległości 1-2 m. Powstające komory poczwarkowe zwiększają odgłosy pracy żuwaczek.

Wyrośnięte larwy wygryzają tunele o szerokości około 6 mm, które na przekroju mają kształt spłaszczonego owalu. Całe żerowisko jest wypełnione mączką drzewną i odchodami. Przed przepoczwarczeniem się dochodzą do warstwy powierzchniowej drewna i tworzą tam owalny otwór wyjściowy, który ona wycina. Następnie po zatkaniu otworu wyjściowego paprochami larwa udaje się do powiększonej komory w celu przepoczwarczenia się.

Przejście w stadium poczwarki odbywa się wiosną, najczęściej pod koniec kwietnia i w maju. Poczwarka jest biała i silnie spłaszczona. Kształtem przypomina owada dorosłego. Okres przepoczwarczania się trwa około 20 dni. Powstały osobnik dorosły pozostaje w komorze poczwarkowej przez 4-7 dni, po czym wychodzi wypychając zatyczkę.

Jeśli w kawałku drewna występują nieliczne larwy, wówczas wydzielany przez nie feromon ma małe stężenie, które przyciąga samice, które składają jaja w szczeliny tego właśnie kawałka drewna. Samice dobrze fruwają i mogą latem pokonywać znaczne odległości w celu znalezienia odpowiednich miejsc do złożenia jaj.

Firma CleanSpot świadczy usługi z zakresy dezynsekcji warszawa. Profesjonalnie zwalczamy muchy, pluskwy, prusaki, rybiki i ziemiórek. Stosujemy opryski, zamgławianie ULV.

Jeżeli borykają się Państwo z problemem much, pluskiew, prusaków, mrówek, rybików polecamy usługi naszej firmy Dezynsekcja Deratyzacja Dezynfekcja CleanSpot.